“پرنده افسانه‌ای” زنده شد/ سیمرغ ایرانی در انتظار «طلوع»

سیمرغ، اولین ماهواره‌بر ارتفاع بالای ایرانی است که می‌تواند ماهواره‌های سنگین را به فضا ببرد و از بین ماهواره‌های آماده به پرتاب ایران، طلوع در صدر لیست قرار دارد.

حسین دلیریان: جمهوری اسلامی ایران در سالیان اخیر با همت و پشتکار بیشتری به نسبت قبل، کار در عرصه فضایی را آغاز کرده است. آغاز این مسیر را می‌توان از سال ۱۳۸۲ و تشکیل اولین هسته‌های سازمان فضایی ایران دانست.

اگرچه پیش از سال ۸۲ نیز فعالیت و تحقیقات فضایی زیادی در ایران انجام شده بود، اما از سال ۱۳۸۲ به بعد، رسما فعالیت فضایی ایران وارد فاز گسترده و وسیع تحقیقات علمی – پژوهشی و تولید ماهواره و ماهواره‌بر‌های متنوع شده است.

حالا امروز با گذشت بیش از ۱۴ سال از آن روز، جمهوری اسلامی ایران هشتمین کشور جهان در تولید و ساخت ماهواره و پرتاب به فضاست و تاکنون پرتاب‌های متنوعی به فضا صورت گرفته و ایران موفق شده که ماهواره‌ها و کاوشگرهای خود را در مدار زمین و زیرمدار زمین، با موفقیت قرار دهد.

غیر از پروژه‌هایی که به سرانجام رسیده، تعدادی ماهواره و ماهواره‌بر نیز، یا در دست تولید و یا در صف پرتاب قرار دارند که از آن جمله می‌توان به ماهواره‌های دوستی و طلوع (در صف پرتاب) و ماهواره‌های ناهید ۱ و ۲، زهره، پارس، آیات، مصباح ۲ و . . . (در دست تولید)، اشاره کرد.

اما در جدیدترین گام، عصر روز ۵ شنبه، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان اعلام کرده که پایگاه فضایی امام خمینی (ره) با پرتاب موفق یک ماهواره‌بر، افتتاح شده است.

پایگاه فضایی امام خمینی (ره)

پایگاه ملی فضایی امام خمینی (ره) که نخستین پایگاه سکوی ثابت جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود، یک مجموعه عظیم فضایی با استانداردهای روز دنیا است که کلیه مراحل آماده سازی، پرتاب، کنترل و هدایت ماهواره‌برها را بر عهده دارد.

این پایگاه به دست متخصصان زبده و کارآمد سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع طراحی و ساخته شده و قادر است در فاز نهایی کلیه نیازمندی‌های کشور در مدار LEO را پوشش دهد.

اما جدای از این پایگاه و اقدام مهم در طراحی و ساخت اولین پایگاه فضایی سکوی‌ثابت کشور، اولین ماهواره‌بر سنگین وزن ایرانی نیز روز پنج‌شنبه از این پایگاه و با استفاده از اولین سکوی‌ثابت پرتاب، آزمایش شد.

** سیمرغ؛ افسانه‌ای که حقیقت شد

“ماهواره‌بر سیمرغ” از یک راکت قدرتمند دو مرحله‌ای با توان استفاده از سوخت‌های مایع و جامد، تشکیل شده که می‌تواند ماهواره‌هایی تا وزن ۲۵۰ کیلوگرم را به فضا ببرد.

این ماهواره‌بر، در واقع دو مرحله‌ای بوده و در فاز نهایی نیز با جدایش سرموشک، ماهواره را در فضا رهاسازی می‌کند. سیمرغ، اولین ماهواره‌بر ایرانی است که وزن محمول بالایی دارد و قادر است طیف گسترده‌ای از ماهواره‌ها را با خود به فضا ببرد.

اطلاعات تکمیلی: در کارنامه‌ فعالیت‌های فضایی ایران، مجموعا ۸ کاوشگر به فضا پرتاب شده که ۳ کاوشگر وظیفه اعزام موجود زنده به فضا را داشتند که در این بین، کاوشگرهای پژوهش (پرتاب در سال ۱۳۹۲) و کاوشگر پیشگام (پرتاب در سال ۱۳۹۱)، هر کدام یک میمون را به فضا اعزام و زنده در زمین بازیابی کردند و کاوشگر ۳ نیز در سال ۱۳۸۸ چند جانور مختلف از جمله یک موش صحرایی، دو لاک‌پشت و چند کرم را به فضا برد و زنده به زمین بازگرداند.

موشک ماهواره‌بر سیمرغ، در ۳۱ مرداد ماه سال ۱۳۹۴ همزمان با روز صنعت دفاعی، برای اولین بار با حضور حسن روحانی رئیس جمهور و سردار حسین دهقان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رونمایی رسمی شد.

مراسم رونمایی از ماهواره‌بر سیمرغ – مرداد سال ۹۴

وجه تمایز ماهواره‌بر سیمرغ در این است که این ماهواره‌بر، تا ارتفاع بیشتری به نسبت سایر ماهواره‌برها، بالا خواهد رفت. ایران تاکنون ۴ ماهواره را با ۴ ماهواره‌‌بر به فضا پرتاب کرده است.

در بین کاوشگرها، بیشترین ارتفاع طی شده را کاوشگر پژوهش با ۱۲۰ کیلومتر در اختیار دارد. این کاوشگر در سال ۱۳۹۲ با اعزام دومین میمون فضانورد ایرانی به فضا، موفق شد که این حیوان را به فضا برده و زنده به زمین بازگرداند و اینگونه نامش در تاریخ فضایی ایران به ثبت شد.

در میان ماهواره‌ها نیز، تاکنون هیچ ماهواره‌ای از میان ۴ ماهواره پرتاب شده، در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار نگرفته است و قطعا با توجه به توان ماهواره‌بر سیمرغ و تست‌های موفقی که این ماهواره‌بر تاکنون داشته است، سیمرغ اولین ماهواره ایرانی را به فاصله بسیار بالاتر از آنچه که تاکنون ماهواره‌های ایرانی رفته بودند، خواهد برد.

** سیمرغ با طلوع به فضا می‌رود

یکی از مهمترین ویژگی‌های ماهواره سیمرغ این است که می‌تواند ماهواره سنگین وزن را هم با خود به فضا ببرد. یکی از مهمترین پروژه‌های ماهواره‌ای ایران و شاید مهمترین پروژه ماهواره‌ای کشور، ماهواره طلوع است که پیش از خبرهای متعددی از آماده بودن آن منتشر شده بود.

بنابر آنچه که منوچهر منطقی رئیس مرکز ملی فضایی پیش از این اعلام کرده بود، ماهواره طلوع، قرار است با ماهواره‌بر سیمرغ به فضا برود. منطقی، زمان پرتاب این ماهواره را سال ۹۵ و یا در ابتدای سال ۹۶ اعلام کرده بود. (لینک)

طلوع، یک ماهواره با قابلیت تصویربرداری از سطح زمین با دقت ۲۵ مترمربع است بدین معنا که این ماهواره‌ی کاملا بومی به راحتی می‌تواند این کار را از فاصله ۵۰۰ کیلومتری زمین انجام دهد. طلوع، به طور کلی کاربردهای متنوعی دارد و می‌تواند در زمینه‌های زیست‌محیطی، اکتشاف معادن، پیش‌بینی حوادث غیرمترقبه و موضوعات مرتبط فضایی مورد استفاده قرار بگیرد.

اطلاعات مربوط به ۴ ماهواره‌ای که ایران به فضا پرتاب کرده است

نام ماهواره	وزن	ماهواره‌بر	نوع ماهواره	سال پرتاب	توضیحات
امید	27kg	سفیر امید	سنجشی	۱۳۸۷	این ماهواره در هر ۲۴ ساعت، ۱۵ بار به دور زمین چرخیده و گزارش‌هایی سنجشی به ایستگاه‌های زمینی در ایران ارسال کرده است.
رصد	۱۵,3kg	سفیر۱ – بی	سنجشی	۱۳۹۰	رصد، اولین ماهواره ایرانی بود که برق مورد نیاز خود را از صفحات خورشیدی متصل بر دیواره ماهواره و باطری‌هایش، تامین می‌کرد.
نوید	50kg	سفیر۱ – بی	تصویربرداری	۱۳۹۰	تصویربرداری از زمین با وضوح تصویر ۷۵۰ متر و استفاده از صفحات خورشیدی برای تامین بخشی از برق ماهواره، ویژگی‌های اصلی این ماهواره است.
فجر	60kg	سفیر فجر (سفیر ۱-بی)	تصویربرداری	۱۳۹۳	این ماهواره تصاویری با دقت بالا به ایستگاه زمینی ارسال کرده است.

جمهوری اسلامی ایران تاکنون ۲ ماهواره سنجشی با نام‌های “امید و رصد” و ۲ ماهواره تصویربردای با نام‌های نوید و فجر را با موفقیت در مدار قرار داده است و در صورت پرتاب ماهواره طلوع به فضا، این پنجمین ماهواره ایرانی است که به فضا می‌رود و از حیث دسته‌بندی ماهواره‌های پرتاب شده، طلوع در واقع سومین ماهواره سنجشی کشورمان خواهد بود.

نکته قابل توجه اینکه، ماهواره فجر با ۶۰ کیلوگرم وزن، سنگین‌ترین ماهواره‌ای بوده که توسط ایران به فضا ارسال شده بود و از سوی دیگر با توجه به نیاز کشور برای ارسال ماهواره‌های سنگین‌تری که قابلیت‌های بیشتری داشته باشند، کار ساخت ماهواره سنگین‌تری در کشور آغاز و نهایتا ماهواره طلوع ساخته شد، اما نیاز بود که ماهواره‌بری بزرگتر از سفیر امید و سفیر۱-بی نیز ساخته شود تا قابلیت وزن محمولی داشته باشد. “سیمرغ” بر همین مبنا ساخته شده تا اولا بتواند ماهواره‌های سنگین‌تری را به فضا ببرد و ثانیا بتواند ماهواره‌ را تا ارتفاع بیشتری بالا برده و در مدار LEO قرار دهد.

** ناهید هم احتمالا با سمیرغ به فضا می‌رود

با آزمایش موفق ماهواره‌بر سیمرغ، حالا دست ایران برای رساندن ماهواره‌هایی با ماندگاری طولانی در فضا باز شده است، بدین معنا که حالا با توجه به ارتفاعی که (۵۰۰ کیلومتری) که سیمرغ می‌تواند ماهواره را در مدار قرار دهد، ایران با این امکان مهم و کلیدی، می‌تواند ماندگاری ماهواره‌های خودش را تا حد قابل ملاحظه‌ای، افزایش دهد.

غیر از طلوع، ماهواره دیگری هم وجود دارد که قرارداد ساخت آن میان سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران در بهمن ماه سال ۹۵ به امضا رسید و طبق این قرارداد، پژوهشگاه فضایی ایران موظف شد که ماهواره‌ ناهید ۲ را بسازد البته مدیریت و نظارت سیستمی بر مراحل ساخت این ماهواره، به‌عهده سازمان فضایی ایران خواهد بود.

این ماهواره ۱۰۰ کیلویی، قابلیت انجام ماموریت‌های متعددی را دارد که در دو دسته اولیه و ثانویه تعریف شده‌اند. در ماموریت‌های اولیه، تمرکز بر توسعه و تست تکنولوژی‌های اساسی مورد نیاز، از جمله آزمون انتقال مداری با استفاده از پیشرانش تک مولفه‌ای و دستیابی به عمر عملیاتی ۲ سال است.

ناهید ۲ یک ماهواره مکعبی شکل است که توان مورد نیاز خود را با استفاده از آرایه‌های خورشیدی روی بدنه تامین می‌کند. این ماهواره با توجه به الزامات ماموریتی تعریف شده از یک زیر سیستم کنترل وضعیت سه محوره با دقت نشانه روی ۳ درجه RMS در هر راستا بهره می‌برد.

در همین زمینه بخوانید: “ناهید” زوج جدید “طلوع” شد + جزئیات

ماموریت‌های ثانویه این ماهواره نیز شامل، آزمایش موقعیت‌یابی رادیویی مستقل از GPS، آزمون اعمال گشتاور وضعیت با استفاده از پیشرانش، ارتباط مخابراتی S&F، اندازه‌گیری تشعشعات (دزیمتری) و آزمون ارتباط همزمان تلفنی می‌باشد.

همانطور که از ویژگی‌های ناهید ۲ مشخص است، پر واضح است که این ماهواره نیز به راحتی می‌تواند توسط ماهواره‌بر سیمرغ راهی فضا شود.

** ناهید ۱؛ خواهر کوچکتر ناهید ۲

سابقه پروژه ناهید، به ماهواره ناهید ۱ باز می‌گردد که کار ساخت این ماهواره، تقریبا پایان یافته است. “ناهید ۱” ماهواره‌ای تحقیقاتی است که در قالب راهبرد دستیابی به ماهواره‌های زمین‌آهنگ و به‌منظور به آزمون قراردادن برخی از فناوری‌های کلیدی در این ماهواره‌ها تعریف شده است.

پروژه ماهواره ناهید توسط پژوهشکده سامانه‌های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران، طراحی، ساخته، تست و تجمیع شده است و دانشگاه صنعتی امیر کبیر به‌عنوان یکی از پیمانکاران اصلی با این پژوهشکده، همکاری کرده و در کنار بخش‌های دیگری از صنایع کشور، وظیفه تأمین بخش‌هایی از این ماهواره را برعهده داشته است.

ناهید ۱، ماهواره‌‌ای مکعب مستطیلی محصور به مکعبی به‌ قطر ۸۰ سانتی‌متر است که علاوه بر صفحات خورشیدی نصب‌شده روی بدنه، از دو صفحه خورشیدی بازشونده نیز بهره می‌برد. این ماهواره با جرم حداکثر ۵۰ کیلوگرم در مدار بیضوی ۲۵۰ در ۳۷۰ کیلومتری با زاویه میل ۵۵ درجه به عملیات پرداخته و باز کردن صفحات خورشیدی و ارتباط در باند Ku را در این مدار به آزمون خواهد گذاشت.

پیش از این، محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، ماهواره ناهید ۲ را مدل پیشرفته‌تر ماهواره ناهید ۱ معرفی کرده و گفته بود که، امیدواریم ماهواره ناهید ۱ در سال آینده به فضا پرتاب شود.

حالا چرخه لازم برای پرتاب یک ماهواره به فضا با رونمایی و آزمایش موفق ماهواره‌بر سیمرغ و افتتاح پایگاه فضایی امام خمینی(ره)، تکمیل شده و به گفته رئیس گروه فضایی صاایران، تعداد زیادی ماهواره از این پایگاه به فضا پرتاب خواهد شد. باید منتظر ماند و دید که آیا ماهواره طلوع به عنوان اولین ماهواره با ماهواره‌بر سیمرغ به فضا خواهد رفت یا ماهواره دیگری از ایران برای اولین بار مدار ۵۰۰ کیلومتری را فتح می‌کند.